Projekat podržali
Sponzori mreže
|
 Spor oko sedmomilijarditog stanovnika
|
|
|
|
Objavljeno : 31.10.2011. |
 |
 |
 |
|
|
| |
 Na zemlji danas, prema proceni Ujedinjenih nacija, ima sedam milijardi stanovnika. To je povod za spor zemalja i regiona oko toga gde se rodio jubilarni mališan, ali i za mnogo ozbiljnija razmatranja o budućnosti planete, izazovima koje pred čovečanstvo postavlja povećanje broja stanovnika, kao i o nejednakostima u pogledu bogatstva i nataliteta u svetu. Prema izveštaju Fonda za stanovništvo Ujedinjenih nacija, Srbija je po osnovnim pokazateljima, poput očekivanog životnog veka i stope upisa u osnovne i srednje škole, u dosta boljem položaju od svetskog proseka, ali iza EU, dok za prosekom u svetu u velikoj meri kaska - po korišćenju kontracepcije.
U Srbiji je očekivani životni vek na rođenju 72 godine za muškarce i 77 za žene, što je četiri, odnosno pet godina više od svetskog proseka, ali isto toliko manje nego u EU, pokazuju podaci izveštaja Stanje svetskog stanovništva za 2011.
Procenjeni broj dece po ženi, starosne dobri između 15 i 49 godina, u Srbiji biće od 2010. do 2015. godine 1,6, što je daleko ispod svetskog proseka od 2,5. Međutim, kada je reč o stopi plodnosti, taj pokazatelj varira u svetu, a procenjeno je da je najniži u razvijenim regionima - 1,7 a najviši u najnerazvijenijim zemljama - 4,2. Prosek u EU je nešto ispod 1,6.
Među odabranim pokazateljima je i smrtnost do 5. godine života, gde je Srbija sa pokazateljem od 7 na 1.000 dece lošija od evropskog proseka, koji iznosi 5. Razlike su izuzetno velike, kako u regionu - od 5 u Hrvatskoj do 14 u Bosni i Hercegovini - tako i u EU - od 12 u Rumuniji do 2,6 u Litvaniji i Luksemburgu, a u celom svetu su drastične - 130 u podsaharskoj Africi i 19,7 u istočnoj Evropi i centralnoj Aziji prema podacima iz 2009.
Razlike su velike i u pogledu smrtnosti majki - svetski prosek je 265 na 100.000 prema podacima iz 2008. U razvijenijim regionima, međutim, prosek je 18, a u najnerazvijenijim 597. Srbija je po tom pokazatelju bolja od EU proseka, sa osam smrti na 100.000 porođaja u kojima su deca rođena živa.
Ti podaci, kao i činjenica da se u svetu u proseku samo 66% porođaja odvije uz prisutvo stručnog osoblja, a da taj procenat u najnerazvijenijim zemljama iznosi 39%, dok u EU i na Zapadmnom Balkanu retko ide ispod 99%, ukazuju na ogromne nejednakosti koje vladaju u svetu, što je samo jedan od izazova koji se postavljaju pred svet sa sve većim brojem stanovnika.
Nejednakosti su velike i u pogledu obrazovanja, pa se tako u srednju školu u proseku upiše 61% dece, pri čemu u razvijenijim delovima sveta oko 90%, a u najmanje razvijenim zemljama 31% dečaka i 24% devojčica.
Ono po čemu Srbija u negativnom smislu odskače od svetskog proseka je stopa korišćenja modernih sredstava kontracepcije među ženama u braku, koja iznosi 19%, dok je u svetu 56%, a u EU 60%. Situacija na Zapadnom Balkanu u tom pogledu je ista, ili čak lošija nego u Srbiji - 11% u Bosni i Hercegovini, 17% u Crnoj Gori i po 10% u Makedoniji i Albaniji.
U izveštaju UN posebna pažnja je poklonjena baš nejednakostima. Svet je danas mlađi i stariji nego ikad, u zavisnosti od regiona, ali i bogatiji i siromašniji nego ranije.
U nekim od najsiromašnijih zemalja, visoke stope plodnosti otežavaju razvoj i održavaju krug siromaštva, dok u nekim od najbogatijih zemalja niske stope rađanja i isuviše malo ljudi koji ulaze na tržište rada izazivaju zabrinutost za mogućnost trajnog ekonomskog razvoja i održivost sistema socijalnog osiguranja, navodi se u sažetku izveštaja.
Napominje se, takođe, da je napravljen pomak u suzbijanju ekstremnog siromaštva, ali da se jaz između najbogatijih i najsiromašsnijih povećava gotovo svugde. Tome u prilog ide i pokazatelj da je između 1992. i 2008. 26% stanovnika živelo sa manje od 1,35 dolara po danu. U mnogim "istočnim" članicama EU, kao i u Srbiji i celom Zapadnom Balkanu, i dalje 2% ljudi živi sa tim minimalnim sredstvima za život.
Sedam milijardi - povod za slavlje ili zabrinutost
U svetu je 1804. bila milijarda ljudi, 1927. se rodio dvomilijarditi stanovnik, tri miljarde dostignute su 1959. godine, četiri milijarde 15 godina kasnije, pet milijardi 1987. godine, šest milijardi 1999. godine, a sedam 2011. Za povećanje sa jedne na dve milijarde trebalo je 123 godine, a sa šest na sedam samo 12.
Trend rasta broja stanovnika i situacija u svetu može se gledati i kao uspeh i kao razlog za zabrinutost.
Kako se navodi u izveštaju, napredak je ostvaren u mnogim oblastima - prosečan životni vek povećan je sa 48 iz sredine 20. veka na 68 u prvoj deceniji 21. veka, a smrtnost beba u tom periodu je smanjen sa 133 na hiljadu na 46. Broj dece po ženi se prepolovio sa šest na 2,5, zahvaljujući i privrednom rastu, društvenim i kulturnim promenama, ali i obrazovanju i mogućnostima za zaradu, kao i zdravstvenoj zaštiti. "Na rekordni broj stanovnika može se gledati kao na uspeh čovečanstva. Ali nisu svi osetili koristi od toga ili viši kvalitet života koji to podrazumeva", navodi se u izveštaju. Ističe se da postoje razlike između država, ali i unutar zemalja.
Prognozira se da će do 2050. broj stanovnika porasti na 9,3, a da će do kraja veka premašiti 10 milijardi, pri čemu će najveće povećanje doći iz zemalja sa visokom stopom rađanja, između ostalog 39 zemalja u Africi, 10 u Aziji, 6 u Okeaniji i 4 u Latinskoj Americi. Azija će i dalje biti kontinent sa najvećim brojem stanovnika, ali će Afrika dobiti na značaju, sa utrostručenim stanovništvom između 2011. i 2100 - sa 1 na 3,6 milijardi.
Kada je o Evropi reč, predviđa se rast do 2025. godine na 740 miliona stanovnika, a nakon toga će taj broj krenuti da opada.
U izveštaju se ističe da se i uz sedam milijardi stanovnika mogu uspostaviti održivi gradovi, produktivna radna snaga koja podstiče rast i mladi naraštaji koji doprinose blagostanju društva i privreda, a da pritom stare generacije budu zdrave i uključene u socijalna i ekonomska pitanja. Ističe se takođe da je svet međuzavisniji nego ikada.
U prognozama stručnjaka povodom izveštaja i sedmomilijarditog stanovnika mogu se čuti i pesimistični i optimistični tonovi, ali je opšte mesto da povećanje stanovništva iziskuje veću brigu o planeti - životnoj sredini, ali i štednji resursa poput vode i promeni poljoprivrede kako bi se sva gladna usta mogla nahraniti. Često se pominje i opasnost od ratova za vodu i hranu u budućnosti.
Spor oko jubileja
Bez obzira na ozbiljne izazove, više zemalja želelo je da proslavi rođenje sedmomilijarditog stanovnika i da dobije zvaničnu potvrdu da se on rodio baš kod njih. Za prošli jubilej 1999. godine Ujedinjene nacije su odabrale Sarajevo i Adnana Mevića rođenog u tom gradu proglasile oličenjem šestomilijarditog stanovnika zemlje.
Ovog puta UN nisu želel da unapred proglase "dobitnika", pa je više zemalja saopštilo da se jubilarna beba rodila kod njih.
Najbrži su bili Filipinci, koji tvrde da je sedmomilijarditi stanovnik devojčica rođena sa 2,5 kilograma u državnoj bolnici u glavnom gradu Filipina, jedne od najsiromašnijih zemalja sveta. Njenim roditeljima čestitali su službenici UN donevši im i mali kolač za tu priliku.
Indija, zemlja koja će 2025. postati najmnogoljudnija, saopštila je međutim da je sedmomilijarditi stanovnik devojčica Nargis, čija majka ima 23 a otac 25 godina, i koja je rođena u prašnjavom selu Mal u državi Utar Pradeš. To je odabir britanske dobrotvorne organizacije Plen internešenal (International).
U Rusiji, koja se prostire na devet vremenskih zona, na pomolu je, međutim, ozbiljan spor u vezi sa određivanjem sedmomilijarditog stanovnika, jer su se pojavile dve bebe kandidata na suprotnim krajevima ove ogromne države, javljaju ruski mediji. U Kalinjingradu, zapadnoj ruskoj enklavi na Baltičkom moru, rođen je mali Petja, dug 50 centimetara i težak 3,6 kilograma. Roditelji su dobili sertifikat da je rođen na "Dan sedam milijardi", u skladu sa rešenjem odgovarajuće agencije UN.
Međutim, odmah je izbio spor jer se na ruskom Dalekom istoku, u gradu Petrovskom na Kamčatki, rodio mali Aleksandar u 00.19 po lokalnom vremenu. Njegovi roditelji smatraju da je njihov Aleksaška u velikoj prednosti od devet sati s obzirom na vremensku zonu u kojoj je rođen. Oni su dobili sertifikat o rođenju, a opštinske vlasti u Petrovskom su im čak dodelile stan. Aleksandrovi roditelji kažu da će, ako treba, ići i na sud da dokažu da je njihovo dete sedmomilijarditi stanovnik na Zemlji.
Izveštaj je takođe prilika da se iznesu i procene drugih organizacija, od kojih neke tvrde da na svetu još nema sedam miljardi stanovnika. Plen internešenal je takođe ovo iskoristio kao povod da ukaže da u nekim delovima sveta, poput Afrike, ima mnogo neregistrovane dece.
Prema navodima te organizacije, u Liberiji se registruje tek 16% rođenja, a u Nigeru 32%. Stanovništvo se u zapadnoj Africi udvostruči svakih 20 godina, a to nije propraćeno izgradnjom škola, bolnica i stanova. Mnoga deca su, bez potvrda o rođenju, lišena mogućnosti da se obrazuju, gotovo su "nedivljiva" i ne mogu da ostvare ni osnovna ljudska prava.
Izvor:EurActiv, Beta i AFP
Foto: UN
Povezani sadržaj
|
|
|
EurActiv Srbija
