Broj dece u pokretu je u porastu u Srbiji, a pod tim pojmom se podrazumevaju deca migranti kojima često preti opasnost od eksploatacije i nasilja, rečeno je 21. marta na predstavljanju rezultata analize "Deca u Pokretu – Položaj i programi podrške i zaštite dece u pokretu u Republici Srbiji". Za ovu decu su svojstveni nepoverenje u ljude i institucije, strah od osuđivanja, stres, trauma i somatska oboljenja. Na skupu je naglašeno da ljudi  koji rade sa decom vrlo često nisu uključeni u sistem i upoznati sa problemima ovog novog fenomena, kao i da je potrebno poboljšanje sistema socijalne zaštite. Nalazi istraživanja pokazuju da sadašnji odgovori države na potrebe dece u pokretu nisu adekvatni i da mnoga od njih ne dobijaju podršku i zaštitu na koju imaju pravo.

Odrednica „deca u pokretu” je novijeg datuma i obuhvata decu izbeglice, interno raseljenu decu usled prirodnih katastrofa ili oružanih sukoba, tražioce azila, iregularne migrante, žrtve trgovine ljudima, decu uključenu u život i/ili rad na ulici i povratnike iz procesa readmisije.

"Ove granice nisu tako čvrste. Ovi fenomeni su veoma povezani, deca se pomeraju iz kategorije u kategoriju, vrlo često mogu da se nađu u nekoliko kategorija," rekla je Aleksandra Galonja iz nevladine organizacije Atina, članica ekspertskog tima.

Jolanda San Hoze, šefica operativnog sektora u Delegaciji Evropske Unije u Srbiji je istakla da je ovakav projekat u skladu sa jednim od glavnih ciljeva EU, a to je zaštita i promocija dečjih prava svuda u svetu, i dodala da je broj dece koja migracijama prolaze kroz ekonomsku i seksualnu eksploataciju sve veći.

Iako ne postoje zvanični statistički podaci o fenomenu dece u pokretu, sigurno je da su ova deca često izložena rizicima od neadekvatne brige, ekonomske i seksualne eksploatacije, zlostavljanja, zanemarivanja i nasilja.

Istraživači zaključuju da deca u pokretu u nisu na isti način tretirana u sistemu zaštite u Srbiji, niti su kao posebna grupa prepoznata od strane ljudi koji se njima bave, stručnjaka i donosilaca odluka. Takođe naglašavaju nedostatak efikasnih programa i usluga za zadovoljavanje potreba dece u pokretu što, prema njihovoj oceni,  dovodi do dramatičnih oblika kršenja dečijih prava, a decu izlaže dodatnim rizicima od nasilja, eksploatacije i iskorišćavanja.

Tatjana Stojić iz Fondacije za otvoreno društvo rekla je da se sistem socijalne zaštite, za razliku od ostalih sistema kontinuirano menja poslednjih godina, ali ipak nema dovoljno kapacicteta da reaguje na neke nove pojave i fenomene poput novih kategorija ugrožene dece.

"Za ovo još uvek ne postoji adekvatan odgovor u sferi socijalne zaštite", istakla je Stojić.

Rezultati istraživanja

Istraživanje je obuhvatilo razgovor sa 42 dece, 26 devojčica i 15 dečaka, koji su kategorisani u tri grupe migranata bilo sama ili  u pratnji roditelja. U okviru dece iz grupe izbeglih i raseljenih lica, prema publikaciji, posebno se izdvaja potkategorija romske dece, kao specifično osetljive na socijalnu isključenost i eksploataciju.

Prvu grupu predstavljaju deca koja imaju status migranata u Srbiji (kojima je Srbija trenutna ili željena destinacija), uglavnom iz Avganistana, Somalije i Irana.

U drugoj grupi ispitanika su deca koja su emigrirala iz Srbije u zemlje Zapadne Evrope, uglavnom iz Švedske, Norveške i Nemačke, pa su procesom readmisije vraćena u Srbiju. Ovom grupom su obuhvaćena i deca čije su porodice interno raseljene sa Kosova.

Treća grupa dece su ona koja su se selila unutar granica Srbije, uglavnom iz najnerazvijenijih delova države, najviše iz okoline Leskovca, i u nju spadaju prinudno raseljena lica iz neformalnih romskih naselja. Ovo su često deca iz romskih porodica koja su izložena višestrukoj marginalizaciji i diskriminaciji i žive u ekstremno lošim uslovima.

Deca tražioci azila iz Avganistana i Somalije navode ratno stanje u zemlji i ugroženu bezbednost kao primarni uzrok migracija, deca povratnici iz zemalja zapadne Evrope navode siromaštvo i nedostatak perspektive, dok migrirali u Beograd navode da su siromaštvo i veće mogućnosti za pronalaženje posla osnovni razlozi zbog kojih su njihovi roditelji odlučili da napuste prethodno mesto boravka.

Izdavači publikacije naglašavaju nedostatke centralizovanih baza podataka jer je nemoguće je utvrditi precizan broj dece u pokretu kojima je u proteklom periodu bio neophodan neki od vidova podrške u sistemu socijalne zaštite u Srbiji.

"To nisu brojke o ukupnoj populaciji dece u pokretu već samo broj dece koji je bio u sistemu socijalne zaštite i u evidenciji rarličitih cenata i organizacija civilnog društva", rekla je Aleksandra Galonja.

Prema podacima Republičkog zavoda za socijalnu zaštitu iz 2011. godine, povratnika iz readmisije 1.070, beskućnika 31, žrtava trgovine 805, romske dece 16.675, žrtava nasilja 2.549, socio-materijalno ugrožene dece 90.984

Prema podacima Centra za zaštitu i pomoć tražiocima azila, broj dece koja su izrazila nameru da traže azil u Srbiji je od 2008. godine u stalnom porastu (od 2 dece 2008. godine, do 722 dece 2011. godine), i dostiže 23,8% od ukupnog broja potencijalnih tražioca azila.

Publikacija takođe navodi podatke Kancelarije za readmisiju, koji pokazuju da je od ukupno 1.606 povratnika u 2011. godini, čak 39% je bilo malolatnog uzrasta (296 devojčica i 329 dečaka). U ukupnoj populaciji dece povratnika, procenat romske dece je čak 88,64%, i naglašavaju da je neophodno kreirati specifične mere za ovu ranjivu grupu i širok dijapazon usluga za njihovo socijalno uključivanje.

Siromaštvo glavna karakteristika

Prema publikaciji, odluka o migracijama motivisana je procenom roditelja ili deteta da će na nekom drugom mestu imati veće mogučnosti za ostvarivanje prava. Karakteristike dece u pokretu su nepoverenje u ljude i institucije, strah od osuđivanja, etiketiranja i diskriminacije, nedostatak socijalne mreže, stres i trauma i somatska oboljenja.

Prema oceni stručnjaka, najčešće pominjani karakteristika sve dece sa kojima su radili je siromaštvo, a dodatnu karakteristiku predstavlja "pravna nevidljivost" koja ih čini socijalno isključenima i podložnijima zloupotrebama i eksploataciji, dok su najčešći rizici kojima su izložena deca u pokretu su nasilje u porodici, zanemarivanje i zloupotreba kao i eksploatacija.

Prema navodu jednog od ispitanika, deca često nemaju lična dokumenta, zdravstvene knjižice, a neretko imaju ozbiljnije zdravstvene probleme.

Profesionaci ističu da je ključni korak u pružanju zastite ovoj deci kreiranje uslova za uključivanje u obrazovni sistem, sistem socijalne i zdravstvene zaštite.

Istraživanje je izvedeno u okviru projekta “Reformа sistemа socijаlne zаštite po meri detetа”, koji finаnsijski podržаvаju Evropskа komisijа, Fond zа otvoreno društvo u Srbiji i Redd Barna (Save the Children Norway).

Izvor: EurActiv.rs

Foto: Beta/AP

Povezani sadržaj

• 

  Vesti

  : Dugotrajna procedura magnet za azilante sa Zapadnog Balkana
  
• 

  Vesti

  : U EU četvrtini dece preti rizik od siromaštva
  
• 

  Vesti

  : U Srbiji teške socijalne prilike
  
• 

  Vesti

  : Sve više korisnika socijalne zaštite, sve manje para
  
• 

  Vesti

  : Prihvatanje azilanata izazov za lokalne zajednice
  
• 

  Vesti

  : Smanjen broj zahteva za azil iz Srbije u EU
  
• 

  Vesti

  : Više od 90% četvorogodišnjaka u EU ide u predškolsko
  
• 

  Vesti

  : Kriza u Grčkoj ugrozila izdržavanje dece